Yr Archif y Eisteddfod
Cyn i’r ŵyl ddod i ben, cyhoeddodd yr Arlywydd Clayton Russon a’r Cadeirydd George Northing i’r wasg y byddai Llangollen yn cynnal ail eisteddfod ryngwladol yn 1948. Sbardunodd hyn ffrae annisgwyl, ac argyfwng arweinyddiaeth. Roedd Harold Tudor eisiau i’r Eisteddfod Ryngwladol a greodd symud o gwmpas fel y Genedlaethol, a cheisiodd ennyn cefnogaeth y cyhoedd drwy’r wasg, gan greu protest aruthrol yn Llangollen.
The eight minutes and twenty seconds of this film are a unique audiovisual record of the first festival in 1947. You’ll see and hear the winning choirs. You’ll share the excitement with the audience packed into the marquee, made from war surplus canvas with 6000 seats borrowed from schoolrooms, chapels and elsewhere round the area…
Darllenwch y rhaglen o Fehefin 1947, yr Eisteddfod Ryngwladol gyntaf erioed.
Ysgrifenna’r Athro Chris Adams, Y Pwyllgor Archifau:
Un o’r straeon o 75 mlynedd Eisteddfod Gerddorol Ryngwladol Llangollen sy’n cyffroi cefnogwyr fwyaf yw’r un am ymweliad Dylan Thomas â’r ŵyl ym mis Gorffennaf 1953. Disgrifiodd ei ymweliad ychydig wythnosau’n ddiweddarach mewn darllediad 15 munud ar gyfer Gwasanaeth Cartref y BBC, a lluniodd ddelweddau llafar o’r Eisteddfod gynnar sydd yr un mor bwerus heddiw. Nid oes unrhyw recordiadau hysbys o’r darllediad, ac felly bu’n rhaid i ni wneud y tro â’r testun, a argraffwyd yng nghasgliad 1953 “Quite Early One Morning”, er bod sawl rhaglen deledu am yr ŵyl wedi defnyddio geiriau Thomas, wedi’u lleisio gan actorion o Gymru.
