Hanes Eisteddfod Gerddorol Ryngwladol Llangollen mewn 11 Thema
1. 1947 Poster
Dyma’r poster cyntaf yn yr hyn sydd wedi profi i fod yn gyfres barhaus dros oes yr Eisteddfod. Dyluniwyd y posteri gwreiddiol yn rhad ac am ddim yn stiwdio ddylunio’r ffatri argraffu sy’n eiddo i Clayton Russon, Llywydd cyntaf yr Eisteddfod. Mae’r un hon yn hysbysebu dyddiadau’r Eisteddfod gyntaf o Fehefin 11-15, 1947, ond nid yw’r digwyddiad yn cael ei alw’n “Eisteddfod Gerddorol Ryngwladol Llangollen” eto: daeth honno ym 1948.
Darganfod mwy:Stori’r Eisteddfod / 1947
2.Rhaglen Eisteddfod gynnar
Bob blwyddyn, mae’r Eisteddfod wedi cynhyrchu rhaglen gyda manylion ei chystadlaethau a’i chystadleuwyr, ei chyngherddau a’i hartistiaid. Mae’r copi cynnar hwn yn dyddio o 1949. O gyfnod eithaf cynnar roedd rhaglenni’n boblogaidd, ac argraffwyd cymaint â 20000 yn y 1940au. Yn ogystal â darparu gwybodaeth am y cystadlaethau a’r cyngherddau, defnyddiwyd y rhaglenni ar gyfer recordio sgoriau a chasglu llofnodion ar y tudalennau gwag.
Darganfod mwy: Stori/Rhaglenni yr Eisteddfod
3. W S Gwynn Williams: Photo
Cyfarwyddwr Cerdd cyntaf Eisteddfod Llangollen, a siapiwr ei bywyd cerddorol am flynyddoedd lawer, oedd W S Gwynn Williams, cerddor a chyfansoddwr o fri, yn ogystal â darlithydd, awdur, golygydd, darlledwr ar hanes cerddoriaeth Cymru, a chyhoeddwr.
Darganfod mwy: Stori’r Eisteddfod/Cyfarwyddwyr Cerdd Anrhydeddus
4.Clocsiau Dawns
Cynlluniwyd yr Eisteddfod gyntaf fel gŵyl gorawl, ac ni wnaed darpariaeth yn y cystadlaethau ar gyfer dawnsio. Ond profodd dyfodiad cwmni dawns Sbaenaidd i fod mor boblogaidd fel bod cystadlaethau dawns wedi bod yn rhan o raglen yr Eisteddfod byth ers hynny.
Darganfod mwy: Stori’r Eisteddfod/Dawnswyr Sbaenaidd
5.Côr Obernkirchen – Taflen Gân y Crwydryn Hapus
Côr Obernkirchen o Schaumburg, Gogledd yr Almaen, oedd un o uchafbwyntiau blynyddoedd cynnar yr Eisteddfod. Fe wnaethant berfformio’r gân ‘The Happy Wanderer’ (neu yn ei ffurf Almaeneg, ‘Mein Vater war ein Wandersmann’) yn Eisteddfod 1953, a ddarlledwyd gan y BBC a recordiwyd fersiwn Saesneg “The Happy Wanderer” gan Parlophone, gan ddod yn llwyddiant sydyn. Gellir clywed y gân yn ei ffurf a recordiwyd yn ddiweddarach ar Restr Chwarae Cerddoriaeth Llangollen, y gallwch wrando arni yn yr Audiobooth.
Dolenni: Y crwydryn hapus” (mp3)
Darganfod mwy: Stori’r Eisteddfod/Corau a Dawnswyr Almaeneg
6.Anrhegion Eisteddfod — Pibellau a Doll mewn Gwisg
Dros y blynyddoedd, mae Eisteddfod Llangollen wedi derbyn llawer o anrhegion gan ei chystadleuwyr a’i hymwelwyr, gan gynnwys detholiad o offerynnau cerdd sy’n adlewyrchu’r ystod eang o gerddoriaeth sy’n cael ei chwarae yma. Yn cael ei harddangos mae pibell bren syml. Hoff ffurf arall o anrheg yw’r ddol mewn gwisg, fel arfer wedi’i gwisgo yng ngwisg y côr sy’n ymweld.
Darganfod mwy: Stori’r Eisteddfod/Cystadleuwyr
7.Neges Heddwch — 2009
Darganfod mwy: Stori’r Eisteddfod/ Y Neges Heddwch
8.Pavarotti — Rhaglen, Tocyn a hances
Uchafbwynt mawr arall yn Eisteddfod Llangollen oedd ei pherthynas â’r tenor Eidalaidd Luciano Pavarotti. Roedd ei ymweliad cyntaf, gyda chôr ei dad, yn 1955, a 40 mlynedd yn ddiweddarach dychwelodd ar gyfer cyngerdd mawreddog. Tra ar y llwyfan gollyngodd yr hances yr oedd wedi bod yn ei defnyddio i fopio ei ael. Cadwyd hwn gan deulu’r Waun tan Eisteddfod 2016, pan gafodd ei drosglwyddo i’r Babell Archifau.
Cyswllt: Cyngherddau’r Eisteddfod (yn cael eu paratoi)
9.Y Prif Dlws — Tarian ac Arwyddair
Dyluniwyd Tlws yr Eisteddfod, a elwir Y Darian, gan Terence Bayliss Huxley-Jones, Pennaeth Ysgol Gerflunio Ysgol Gelf Gray’s ym Mhrifysgol Aberdeen. Ysgrifennwyd yr Arwyddair yn ei gylch gan T Gwynn Jones CBE, bardd a anwyd ym Metws-yn-Rhos yn Sir Ddinbych, bardd, ysgolhaig, newyddiadurwr ac academydd nodedig, a heddychwr nodedig yn ystod y Rhyfel Byd Cyntaf. Cipiodd ei eiriau ysbryd yr Eisteddfod:
Byd gwyn fydd byd a gano. Gwaraidd fydd ei gerddi fo.
Blessed is a world that sings. Gentle are its songs.
Darganfod mwy: Stori’r Eisteddfod/Tlws ac Arwyddair
10.Gwirfoddolwyr — Bathodynnau a Phwyllgorau
Ar y maes, mae bathodynnau’r Eisteddfod yn arddangos y mathau niferus o wasanaethau gwirfoddol a gynigir bob blwyddyn, ac maent wedi dod yn symbolau o’r ymrwymiad parhaus i ddelfryd yr Eisteddfod gan bobl Llangollen a’r ardal gyfagos. Math arall o wasanaeth gwirfoddol yw trwy fod yn aelod o Bwyllgor Eisteddfod, fel y dengys lluniau Pwyllgor y Tiroedd yn 1952 a Phwyllgor y Blodau yn 1995.
Darganfod mwy:Stori’r Eisteddfod/Gwirfoddolwyr
11.Lletygarwch – Sgarff a Nodyn
Ers blynyddoedd lawer, mae pobl Llangollen a’r ardal gyfagos wedi croesawu corau a chystadleuwyr ar ymweliad o bob cwr o’r byd. Cyflwynwyd y sgarff i Mrs D Butler o Rhos-y-Waen, y Waun gan Gôr Cantorion Stiwdio o Norwy. Mae’r nodyn o ddiolch am letygarwch yn crynhoi’r nifer o berthnasoedd da sydd wedi’u ffurfio fel hyn.
Darganfod mwy: Stori’r Eisteddfod/Lletygarwch
